İxracda “yaşıl satış” strategiyası
Kənd təsərrüfatı və qida sahəsində dünyanın ən böyük sərgisi olan “Yaşıl Həftə” bu il qapılarını Almaniyanın paytaxtı Berlin şəhərində açıb. Sayca 76-cı “Yaşıl Həftə” qida və kənd təsərrüfatı məhsulları sərgisində Azərbaycanın da olduğu 57 ölkədən kənd təsərrüfatı, qida və bağçaçılıq sahəsində fəaliyyət göstərən 1632 şirkət iştirak edir. 115 min kvadrat metrlik sahədə təşkil olunan sərgiyə müxtəlif ölkələrdən təxminən 50 kənd təsərrüfatı naziri də qatılıb və sərgi dövründə 300-dən artıq konfrans və seminar təşkil ediləcək. 76-cı “Yaşıl Həftə” qida və kənd təsərrüfarı məhsulları sərgisi 30 yanvara qədər davam edəcəkdir.
Azərbaycan 4-cü dəfə iştirak etdiyi bu sərgidə 40-a yaxın şirkətlə təmsil olunur. Tədbirdə İqtisadi İnkişaf və Kənd Təsərrüfatı nazirliklərinin, Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondunun (AZPROMO) nümayəndələri iştirak edirlər. İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycanın 124 kvadrat metrlik pavilyonunda (2010-cu ildə Azərbaycan pavilyonunun sahəsi 84 kvadrat metr olub) ölkəmizdə istehsal olunan 500 çeşiddən çox müxtəlif kənd təsərrüfatı və yeyinti məhsulları nümayiş olunur. Bundan başqa, sərgi iştirakçılarına Azərbaycan haqqında müxtəlif çap materialları, jurnallar, broşurlar, disklər paylanır. Tədbir sahibkarların yeni tərəfdaşlıq əlaqələrinin yaradılması və əməkdaşlığın genişləndirilməsində xüsusilə əhəmiyyətlidir.
Sərgidə qida məhsullarının artan qiymətləri və görüləcək tədbirlərlə bərabər, qida məhsullarının təbiliyi mövzusu da müzakirə edilir.
Azərbaycan şirkətlərinin beynəlxalq Yaşıl Həftə sərgisində iştirak etdiyi bir dövrdə dünyada geniş yayılan bir satış yoluna - “Yaşıl satış” mövzusuna toxunmaq yerinə düşər. Xarici bazarlara çıxışın hədəf kimi müəyyənləşdirildiyi bir dövrdə yerli məhsullar dünyaya “təbiətin” dostu olduqlarını da sübut etməlidirlər. Yerli şirkətlərimiz dünyada istehlakçıların dəyişən tələblərini görməli, satış siyasətlərinə “Yaşıl satış” metodunu da əlavə etməlidirlər. Çünki 21-ci əsrə adını yazacaq şirkətlərin bu günün istehlakçısının tələblərini qarşılayan, gələcək nəsillərə və təbiətə olan məsuliyyətini yerinə yetirən şirkətlər olacağı məqsədəuyğundur.
Qlobal istiləşmə, susuzluq və quraqlıq kimi ətraf mühit problemlərinin mənfi təsirləri artdıqca istehlakçılar aldıqları məhsul və xidmətlərin qiymət və keyfiyyət xüsusiyyətləri ilə bərabər, məhsulun ətraf “mühitin dostu” olmasına da əhəmiyyət verməyə başlayıblar. Belə şüurlu istehlakçıları tutmaq istəyən şirkətlər də istehsal etdikləri məhsulların daha “yaşıl” və “təbiət dostu” olduğunu izah etmək üçün yarışa giriblər. Bəzi şirkətlər məhsullarının təbiət dostu xüsusiyyətlərini ön plana çıxararkən, bəziləri də istehsal proseslərinin ətraf mühitə zərər vermədiyini diqqətlərə çatdırırlar. A sinif enerji və su sərfiyyatlı məişət avadanlıqları modellərindən hibrid avtomobillərə, ekoloji təmiz qidalardan qənaətcil lampalara qədər “yaşıl satış” hər sahədə gözə çarpır.
“Yaşıl satış” anlayışının tarixi otuz beş il əvvələ gedib çıxır. İlk dəfə 1975-ci ildə Amerikada keçirilmiş bir seminarda bu mövzu müzakirə edilmiş, “yaşıl satış” anlayışı istehlakçıların istək və ehtiyaclarını qarşılamaq üçün təbiət dostu məhsul və xidmətlərin satışa çıxarma fəaliyyəti olaraq müəyyən olunmuşdur. “Yaşıl satış”ın inkişafı araşdırıldıqda isə üç dövrə təsadüf edilir. 1960 və 1970-ci illərdə ekoloji “yaşıl satış” əkinçilikdə zəhərli böcək dərmanları və neft tullantıları kimi təbiətə zərər verən bəzi məhsullardan asılılığı azaltmağa fokuslanırdı. 1980-ci illərin sonunda əmələ gələn ekoloji “yaşıl satış” isə təmiz texnologiyalar və ətraf mühit dostu yenilikçi məhsul dizaynları ilə ön plana çıxdı. Bu dövrdə şirkətlər, məhsulların istehsal mərhələsindəki çirkliliyin və tullantıların azaldılmasıyla əlaqədar işlər görməyə başladılar. 2000-ci ildən sonra “yaşıl satış” anlayışı isə davam etdirilə bilən “yaşıl satışa” çıxarma oldu. Keçdiyimiz on ildə istehsalçılar istehsal proseslərində yalnız təmiz texnologiyalar istifadə etməklə kifayətlənməyib su və enerji kimi təbii qaynaqları qənaətli istifadə edərək gələcək nəsillərin ehtiyaclarını güdən siyasətlər təyin etməyə başladılar.
Bu gün dünyada ekoloji məhsulların və xidmətlərin həcmi 1 trilyon avro olaraq hesablanır və bu rəqəmin 2020-ci ildə 2 trilyon 200 milyard avroya çatacağı gözlənilir. Avropa Komissiyasının təxminlərinə görə eko-sənaye Avropada 3,4 milyon insan üçün məşğulluq problemini həll edib. Bu bazarda böyüyən şirkətlər özlərinə yer tapa bilmək üçün fərqlilik yaradan yeni strategiyalar inkişaf etdirməyə çalışırlar.
“Yaşıl satışa çıxarma” kitabının müəllifi Con Grant şirkətlərin “Yaşıl satış” strategiyalarını “yaşıl”, “daha yaşıl” və “yamyaşıl” olaraq üç yerə ayırır. “Yaşıl” strategiyaya sahib olan bir şirkət marka və ya məhsul olaraq daxil olduğu bazara yeni təbiət dostu kimi bir standart gətirir. Dünyanın ilk hibrid avtomobili olan Toyota Prius avtomobili bazardakı ən müvəffəqiyyətli yaşıl məhsullardan biri kimi qəbul edilir. Həm benzin, həm də elektriklə işləyən Prius göstəriciləri vasitəsilə o anda hansı mühərrikin istifadə edildiyinə və nə qədər yanacaq qənaəti edildiyinə dair məlumat verir.
“Daha yaşıl” olan satışa çıxarma strategiyaları isə istehlakçıları bir xidmət və ya məhsulun ətraf mühitin “dostu” olduğunu inandırmaq barədə strategiyaları özündə ehtiva edir. Məsələn, 2008-ci ilin sonunda yuyucu vasitələr bazarının 94.4 %-ni əlində tutan dörd istehsalçı firma Unilever, Procter&Gamble, Henkel və Həyat Kimya qənaətcil yuyucu vasitələrə keçmək üçün əməkdaşlıq edirlər. Daha az kimyəvi maddə, su və enerji istifadə edərək eyni miqdarda olan paltarları yumaq xüsusiyyətinə sahib olan yuyucu vasitələr istehsal edərək ətraf mühitə həssaslıqlarını ön plana çıxarırlar. Şirkətlər reklamlarında düzgün paltar yumaq vərdişlərinin inkişaf etdirilməsini hədəfləyirlər.
Bütün bu strategiyalar alqışı layiq olsa da, Con Granta görə planetimizi təhdid edən problemlərə “dayan” demək üçün radikal addımlar atılmasını təmin edəcək “yamyaşıl” strategiyalara ehtiyac vardır. Bu strategiyalar şirkətlərin istehsal proseslərindən məhsullarını istehlakçılara təqdimetmə anına qədər hər mərhələdə böyük dəyişikliklər etməsini tələb edir. Məsələn, dünyanın ən böyük banklarından biri olan HSBC siyasətinin bir istiqaməti olaraq enerji və sudan istifadə ilə tullantı və CO2 buraxılışını ölçür və bu sahələrdə davamlı bir azalma təmin edilməsi üçün hədəflər təyin edir. Müştərilərinin ekoloji baxımdan davam etdirilə bilən işlər qurmalarını dəstəkləyən borc verilməsi siyasətini aparır.
Amma yaşıla boyanan məhsulların (məhsulun qabının, təsvir cizgilərinin, markasının və s. yaşıl rənglə verilməsi) nəzarətsiz halda çoxalması da sübhələri artırır. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, şirkətlərin özlərinin özlərinə təbiət dostu demələri bütün hallarda doğru ola bilməz. Belə şirkətlərin məhsul və xidmətlərinin və ya istehsal proseslərinin təbiət dostu olduğunu kənar müstəqil qurumlar təsdiq edərsə daha inandırıcı görünər. Məsələn, Avropa Birliyinin “Ecolabel” bölməsinin çiçəkli loqotipi təcrübəsini göstərmək olar. Şirkətlər təbiət dostu olduqlarını sübut etdikdən sonra onlara istehsal etdikləri məhsulların üzərinə çiçəkli loqotipin vurulmasına icazə verilir. Avropa xalqlarının da həmin çiçəkli loqotipə böyük inamları var. Çiçəkli loqotip istehsalçılara, satıcılara və ən nəhayət alıcılara yüksək standartlara cavab verən, etibarlı təbiət dostu olan məhsullar və xidmətlər almalarında kömək edir.
Azərbaycanın iqlim və torpaq xüsusiyyətlərinin fərqliliyi yerli istehsalçılarımıza daha təbii və dadlı məhsullar yetişdirməyə imkan verir. Əslində məhsulları GMO-lu olub amma təbiidir adı altında məhsullarını satan bir çox beynəlxalq istehsalçılardan daha çox yerli istehsalçılarımıza məhsullarına təbiidir deməyə haqları çatır. Bu gün Zirədə, Şəmkirdə, Biləsuvarda yetişdirilən pomidorun dadına dad çata bilməz. Bu Azərbaycan suyunun, torpağının, duzunun, bol günəşinin nəticəsində mümkün olur. Avropanın GMO-lu məhsullara qarşı həssaslığı bizə imkan verir ki, bu cür imkanlarımızdan faydalanaraq kənd təsərrüfatımızı və qida sənayemizi inkişaf etdirək.
Bu gün yerli istehsalçılarımız “yaşıl satış” strategiyasına geniş şəkildə tətbiq edə bilməyiblər. Onlar ixraclarını artırmaq üçün tezliklə “yaşıl satışa” da keçməlidirlər.
Lazım gələrsə təbiət dostu məhsul və xidmətləri təqdim etmək və bunu təsdiq etmək üçün yerli və beynəlxalq qurumlardan müvafiq sertifikatlar almaq lazımdır.
Seymur Yunusov
.jpg)
