PORTRET

“İQTİSADİYYAT” Elmə həsr olunmuş həyat

25 oktyabr 2020-ci ildə görkəmli iqtisadçı alim, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İqtisadiyyat İnstitutunun baş elmi işçisi, iqtisad elmləri doktoru, professor, Əməkdar elm və texnika xadimi, RAE-nin müxbir üzvü Cəbiyev Rauf Mirzə oğlunun 85 yaşı tamam olur.
Rauf Cəbiyev Bakı şəhərində, ziyalı ailəsində dünyaya göz açmışdır. Atası - texnika elmləri namizədi, dosent Cəbiyev Mirzə Balayar oğlu uzun müddət Bakının müxtəlif fabrik və müəssisələrində baş mühəndis işləmişdir. Sonralar Azərbaycan KP MK-nın Bakı Ali Partiya Məktəbində dekan vəzifəsində çalışmışdır. Onun anası, respublikanın Əməkdar Həkimi Bağırova Nisə xanım ömrünün sonunadək F.Əfəndiyev adına klinik xəstəxanada həkim işləmişdir.
Rauf Cəbiyev 1954-cü ildə Bakı Maliyyə-Kredit Texnikumunu Dövlət gəlirləri ixtisası üzrə bitirib. Elə həmin ildə K.Marks adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun sənaye iqtisadiyyatı fakültəsinə daxil olub. Lakin birinci kursdan Sovet Ordusu sıralarına çağırılıb və 1954-57-ci illərdə hərbi xidmətdə olub.
Hərbi xidmətini bitirdikdən sonra R.Cəbiyev, adıçəkilən institut bağlandığı üçün S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin qiyabi şöbəsinə köçürülmüş və 1965-ci ildə oranın məzunu olmuşdur. Eyni zamanda, universitetdə oxuduğu müddətdə (1959-69-cu illərdə) R.Cəbiyev Orconikidze rayon maliyyə şöbəsində müfəttiş, baş müfəttiş, böyük iqtisadçı, dövlət gəlirləri müfəttişliyi üzrə rəis işləmiş, 1969-72-ci illərdə Azərbaycan Nazirlər Kabinetinin Qiymət Komitəsində baş müfəttiş-nəzarətçi və şöbə müdirinin müavini vəzifələrində çalışmışdır.
1972-ci ildən 1976-cı ilədək R.Cəbiyev Azərbaycan Nazirlər Soveti yanında Quşosdor Avtomobil Yolları İdarəsində planlaşdırma və maliyyə şöbəsinin müdiri, 1977-ci ildən 1982-ci ilədək Azərbaycan Dövlət Plan Komitəsinin nəzdindəki Elmi Tədqiqat İqtisadiyyat İnstitutunda sektor müdiri vəzifələrində çalışmışdır. 1982-85-ci illərdə Dövlət Plan Komitəsində yeni planlaşdırma metodlarının tətbiqi və iqtisadi təşviqat şöbəsinin müdiri vəzifəsində işləmişdir.
Prof. R.Cəbiyev 1985-90-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Plan Komitəsinin nəzdindəki ETİİ-də sektor müdiri, sonralar isə 1997-ci ilə qədər Azərbaycan Dövlət İqtisadiyyat İnstitutunun “Sənaye iqtisadiyyatı” kafedrasının dosenti, kafedra müdiri vəzifələrində çalışmışdır. 1997-ci ildən 2007-ci ilədək İqtisadiyyat Nazirliyinin nəzdində olan İqtisadi İslahatlar Mərkəzində şöbə müdiri işləmiş və 2007-ci ildən bu günə kimi Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İqtisadiyyat İnstitutunun baş elmi işçisi vəzifəsində çalışır.
Hələ 60-cı illərdə Rauf Cəbiyev Azərbaycanda ilk dəfə mənfəət və onun təkmilləşdirilməsinin hərtərəfli tədqiqinə başlamış, 1967-ci ildə D.Bün-yatzadə adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun aspiranturasına daxil olmuşdur. Doktorluq dissertasiyasının mövzusu “Mənfəət və onun yeni iqtisadi şəraitdə stimullaşdırıcı rolu” idi. Lakin o illərdə mənfəətin kapitalist kateqoriyası olması səbəbindən R.Cəbiyevin dissertasiyasını müdafiə etməsinə icazə verilmədi. "Dissertasiyadakı mövzunun adını “mənfəət” əvəzinə “rentabelliyə” dəyişdirin və bundan sonra müdafiə edə bilərsiniz”, - deyirdilər ona. Lakin R.Cəbiyev mövzunun adını dəyişmədi. 70-ci illərdə SSRİ Nazirlər Sovetinin və Mərkəzi Komitəsinin qərarı ilə mənfəət əsas göstəricilər səviyyəsinə qaldırıldı və bundan sonra R.Cəbiyevə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etməyə icazə verildi və 1971-ci ildə o, maliyyə, pul dövriyyəsi və kredit ixtisası üzrə "Yeni iqtisadi şəraitdə mənfəət və onun stimullaşdırıcı rolu" mövzusunda iqtisad elmləri namizədi alimlik dərəcəsi üçün dissertasiya müdafiə etmişdir. Əfsuslar olsun ki, bu müddət ərzində 12 il itirildi. 1980-ci ildə Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən, 23 aprel qərarı ilə R.Cəbiyevə iqtisadiyyat, xalq təsərrüfatının idarəetmə və planlaşdırma ixtisası üzrə baş elmi işçi adı verildi.
Bütün bu müddətdə Rauf müəllim vaxtını boş keçirməmişdi. O, bir sıra məqalə və monoqrafiyalarını - "İqtisadi mexanizm və onun təkmilləşdirilməsi problemləri" (Bakı), "Respublika sənayesində yenidənqurma" (Moskva), "İqtisadi mexanizmin yekun nəticələri - yaxşılaşdırma" (Bakı) dərc edir.
Qeyd etmək lazımdır ki, 80-ci illərdə ölkənin müəssisə və təşkilatlarının alim və praktiki işçilərinin köməyi ilə idarəetmə mexanizmlərinə yeni planlaşdırma və iqtisadi təşviq metodları tətbiq edilmişdi.
Rauf Cəbiyev çoxsaylı elmi işləri ilə idarəetmə praktikasına normativ təmiz və şərti təmiz məhsullar kimi qiymətləndirmələri,bağlanmış müqavilələrə və verilən iş sifarişlərinə uyğun olaraq satılan məhsullar, əmək məhsuldarlığı ilə əməkhaqqı fondu arasındakı standart nisbət və s. tətbiq edən alimlərdən biri idi. Buna görə də R.Cəbiyev Respublikanın Dövlət Plan Komitəsinə yeni planlaşdırma metodlarının tətbiqi və iqtisadi təşviqat şöbəsinin müdiri kimi işə dəvət edildi.
Sonradan bütün bunlar və digər suallar Rauf Cəbiyevin 1980-ci ildə müdafiəyə təqdim etdiyi "Azərbaycan SSR sənayesində təsərrüfat əlaqələrinin inkişafı və təkmilləşdirilməsi" mövzulu doktorluq dissertasiyasının əsasını təşkil etdi. O vaxta qədər R.Cəbiyev 5 monoqrafiya və kitab, müxtəlif beynəlxalq jurnal və yerli qəzetlərdə 100-dən çox məqalə çap etdirdi. Lakin yenə də yolunda bəzi "elm adamları" tərəfindən problemlər yaşandı. Nəticədə dissertasiya müdafiəsinin şərtləri 16 ilə qədər uzadıldı. Mövcud vəziyyətin ümidsizliyini görən R.Cəbiyev Donetsk şəhərinə, Ukrayna EA Sənaye İnstitutuna gedir və burada 3 ay ərzində doktorluq dissertasiyasını müdafiə edir və sənədlər 12 iyul 1991-ci ildə SSRİ Ali Attestasiya Komissiyasına göndərildikdən 20 gün sonra iqtisad elmləri doktoru elmi dərəcəsi alır. Daha sonra, Azərbaycan AAK-nın 29 oktyabr 1993-cü il tarixli qərarına uyğun olaraq ona professor elmi adı verilir.
Xatırladaq ki, SSRİ-nin dağılmasından əvvəl Rauf Cəbiyevin əsərləri İttifaq və beynəlxalq jurnalların səhifələrində dərc edilir. Onlardan «Вопросы экономики», «Плановое хозяйство» və b., iki kitab «Профактиву об эффективности производства» və «Перестройка в республиканской промышленности» 1978 və 1989-cu illərdə «Знание» və «Профиздат» nəşriyyatları tərəfindən Moskvada nəşr olunur. “Социально-эконо­мическое развитие Азербайджан­ской респуб­лики за годы не­зави­­симости” monoqrafiyasına Mos­kva­dakı keçid döv­rünün İqtisadiy­yat İnstitutunun əmək­daşları tərəfindən rəy verilmişdir və 2005-ci ildə çap olunmuşdur.
SSRİ dağılandan sonra da R.Cəbiyev xarici və yerli nəşriyyatlarla işini dayandırmadı. 1991-2019-cu illərdə «Вопросы экономики», «Экономика и жизнь» və digər beynəlxalq jurnallarda məqalələri dərc edilmişdir.
Beləliklə, professor R.Cəbiyev həm ölkədə, həm də xaricdə nəşr olunan 17 monoqrafiya və kitab daxil olmaqla 400-dən çox elmi əsər çap etdirmişdir. R.Cəbiyevin «Государственная политика Азербайджана в инновационной сфере» adlı sonuncu monoqrafiyası 2013-cü ildə Berlində nəşr edilmişdir.
Professor Rauf Cəbiyev iqtisadi mexanizm və onun təkmilləşdirilməsi, bazar infrastrukturunun formalaşması və inkişafı, investisiyalar, dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi və sahibkarlığın inkişafı, innovasiyalar və s. haqqında, yaxın və uzaq xarici ölkələrin xüsusi buraxılışlarında və jurnallarında dərc olunmuş fundamental əsərləri ilə tanınır. Professor R.Cəbiyev uzun müddətdir ki, Azərbaycanın Rusiya, Belarus, Qazaxıstan və Ukrayna ilə xarici iqtisadi əlaqələrinin problemləri üzərində işləyir.
Rauf Cəbiyevin nəşr olunan bir sıra monoqrafiya, kitab və məqalələri SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki L.İ.Abalkin; SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü P.G.Buniç və bu kimi digər tanınmış iqtisadçılar tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir, rəy və tövsiyələr verilmişdir.
1978-1989-cu illərdə Rauf Cəbiyev "Sosialist Əməyi" jurnalının Azərbaycan Respublikasındakı ictimai müxbirinin rəhbəri idi.
Prof. Rauf Cəbiyev 1987-ci ildə "Bilik" Cəmiyyəti tərəfindən Bakı işçiləri arasında elmi biliklərin fəal təbliğinə görə təşəkkürnamə, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 26 may 1988-ci il tarixli sərəncamı ilə “Vışka” qəzetinin ilk nömrəsinin 60 illiyi münasibətilə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı, 1990-cı ildə işçilər arasında biliklərin yayılmasında fəal iştirakına görə Lenin Ordenli Ümumittifaq "Bilik" Cəmiyyəti tərəfindən Fəxri Fərmanla təltif edilmişdir.
2018-ci ildə beynəlxalq jurnallarda standartlaşdırma, sertifikatlaşdırma, keyfiyyət və yenilik problemlərinə dair çoxsaylı məqalələrin dərc olunması ilə əlaqədar olaraq prof. R.Cəbiyev "Avropa Keyfiyyəti" qızıl medalı ilə təltif edilmişdir.
Professor Rauf Cəbiyev həm ölkədə, həm də xaricdə müxtəlif illərdə keçirilən 27 beynəlxalq elmi və praktik konfransda iştirak və çıxış etmişdir. 2003-cü ildə Dünya Bankının Azərbaycanda keçirilmiş yoxsulluğun azaldılması yarışına qatılan Rauf Cəbiyev birinci yeri tutmuş və mükafatlandırılmışdır.
2005-ci ildə Azərbaycan Neft Sənayesi Məlumat Mərkəzinin elan etdiyi "Neft və Yoxsulluq" müsabiqəsində iştirak edən R.Cəbiyev 3-cü yeri tutmuş, 2007-ci ilin əvvəlində "Elm, texnologiya və innovasiyanın inkişafı" adlı INTAS qrantını qazanmışdır.
RF-nin Azərbaycandakı səfirliyinin 2007-ci ilin sonunda elan etdiyi "Rusiya-Azərbaycan münasibətləri: sabitlik və qarşılıqlı maraqlar" müsabiqəsində iştirak edən Rauf Cəbiyev 2-ci yeri tutmuş və mükafatlandırılmışdır.
Rauf Cəbiyevin rəhbərliyi və birbaşa iştirakı ilə qaçqınların Azərbaycan Respublikasında yerləşdirilməsi ilə əlaqədar beynəlxalq layihənin iqtisadi bloku tamamlanmışdır. Bundan əlavə, 2004-2008-ci illər üçün Azərbaycan Respublikası bölgələrinin sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının hazırlanmasında iştirak etmişdir.
O, "Rusiya və Azərbaycan strateji tərəfdaşdır" mövzusunda jurnalistlərin ikinci müsabiqəsində fəal iştirakına görə RF-nin Azərbaycan Respublikasındakı fövqəladə və səlahiyyətli səfirinin diplomuna və pul mükafatına layiq görülmüşdür.
Rauf Cəbiyevin bütün bu illərdəki elmi və praktiki fəaliyyətləri 1999-cu ildə "Kim Kimdir" ensiklopediyasında və 2004-cü ildə "Persona" və "Science" nəşriyyatlarında öz əksini tapmışdır. Bundan əlavə, 2013-cü ilin Böyük İqtisadi Ensiklopediyasında və 2018-ci ildə Azərbaycan Milli Ensiklopediyasında alimin xarakteristikası verilmişdir.
Professor R.Cəbiyev 85 illik yubileyi ərəfəsində innovasiya və rəqabət qabiliyyətlilik mövzusunda bir sıra məqalələr üzərində, habelə Azərbay­canın regionlarının innovasiya sahə­sində reytinqlərinin müəyyən­ləşdi­rilməsi istiqamətində işləyir və gə­ləcəkdə «Национальная ин­нова­цион­ная система Азербайджан­ской Республики: реалии и перс­пек­тивы» monoqrafiyasını nəşr et­dir­məyi planlaşdırır.
Bu gün professor Rauf Cəbiyev onu sevən insanların arasında yaşayır və çalışır - həyat yoldaşı, biologiya üzrə ixtisaslaşmış Cəbiyeva Afət Muxtar qızı hazırda təqaüddədir.
Rauf Cəbiyevin iki qızı - Əliyeva Nailə iqtisad elmləri namizədi, dosent və Cəbiyeva Fidan fəlsəfə doktorudur. Rauf müəllimin üç nəvə və iki nəticəsi var. Professor Rauf Cəbiyevi bu əlamətdar ildönümü münasibətilə təbrik edir, ona cansağlığı, uzun ömür, ailə səadəti və böyük yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

“İQTİSADİYYAT”